معمولاً یکی از نگرانی‌های والدین مراجعه‌کننده به مطب دکتر آلاله طلوعی متخصص دندانپزشکی کودکان در تهران در مورد تورم لثه است. اگرچه بیشتر والدین فقط به دندان‌های نوزاد و کودک خود توجه می‌کنند و در اکثر مواقع توجه ای به لثه‌های آن‌ها نمی‌کنند؛ اما لثه‌ی کودک به‌عنوان عضو نگهدارنده‌ی دندان از اهمیت زیادی برخوردار است. سلامت لثه‌ها در زیبایی، سلامتی، پایداری و ثبات دندان‌ها بسیار مهم است.
به‌خاطر اهمیت زیاد سلامت لثه و درمان به‌موقع بیماری‌های لثه در سلامتی کودکان خانم دکتر طلوعی در این مقاله قصد دارند به علل و درمان تورم لثه در نوزادان، علائم آن‌ها، نحوه مدیریت و روش‌های درمان و درمان خانگی این مشکل بپردازند. با ما تا آخر این مقاله همراه باشید.
فهرست مطالب
لثه چیست؟
دندان هر انسان از دو قسمت: تاج دندان و ریشه دندان تشکیل شده است. تاج به آن قسمت از دندان گفته می‌شود که توسط مینا پوشیده شده است و شامل: مینا، عاج، پالپ و لثه است.
لثه بافت نرمی است که اجزای تشکیل‌دهنده هر دندان در آن جای گرفته است و به پایداری و ثبات آن‌ها کمک می‌کند. رنگ لثه در همه افراد یکسان نیست و می‌تواند تیره‌تر یا روشن‌تر باشد؛ اما نکته حائز اهمیت یکنواختی رنگ لثه در هر فرد است.
رنگ لثه معمولاً در حالت طبیعی و سالم، صورتی رنگ (صورتی روشن یا تیره) است. اگر لثه شما هریک از رنگ‌های قرمز، آبی یا سفید را داشت، لازم است برای معاینه به دندانپزشک مراجعه کنید؛ چون این می‌تواند نشانه دهندهٔ بیماری در این عضو است.
تعریف لثه، به نقل از دانشنامه آزاد ویکی پدیا:
لثه یا گوشت دندان (به انگلیسی: Gums) شامل بافتی است که در غشای مخاطی و بالای آرواره درون دهان قرار گرفته است.
بیماری های لثه چیست؟
بیماری لثه یا پریودنتال، در بین همه سنین بیماری شایعی است. در بیشتر موارد افرادی که در مراحل اولیه این بیماری هستند می‌توانند با انجام مراقبت‌های صحیح دهان و دندان این بیماری را درمان کنند؛ اما اگر به بیماری لثه اهمیت داده نشود و این بیماری حاد شود می‌تواند علاوه بر لثه‌ها، استخوان فک را هم از بین ببرد و در آخر منجر به ازدست‌دادن دندان ها شود.
بیماری لثه به‌وسیله مواد غذایی که بر روی سطح دندان‌ها باقی می‌مانند و باکتری‌های موجود در دهان، به وجود می‌آیند. وجود و تجمع این ذرات بر روی سطح دندان ها باعث تشکیل لایه سخت و چسبنده‌ای به نام پلاک بر روی دندان می‌شود. به‌مرورزمان و با تشکیل پلاک‌های جدید، پلاک‌های قدیمی سخت‌تر شده و به جرم دندان تبدیل می‌شوند.
برای همین است که دندانپزشکان بر اهمیت تغذیه در سلامت دندان کودکان، روش صحیح مسواک‌زدن و پاک‌کردن دو سطح از دندان‌ها به کمک نخ دندان تأکید فراوان دارند؛ چون در غیر این صورت اگر پلاک با تمیزکردن حرفه‌ای دندان پاک نشود، می‌تواند منجر به قرمزشدن، متورم شدن و عفونت لثه در کودک شود.
مراحل بیماری لثه
مرحله اولیه بیماری لثه که ژنژیویت نامیده می‌شود، با تشکیل پلاک باعث پوسیدگی دندان، تحریک و بادکردن لثه (تورم یا التهاب لثه) می‌شود؛ اما در این مراحل اولیه، لثه‌ها همچنان کار خود را برای حمایت از دندان‌ها انجام می‌دهند. خوشبختانه، التهاب لثه قابل برگشت است و بعید است که این نوع از بیماری لثه در کودکان در صورت درمان توسط دندانپزشک اطفال به آسیب دائمی منجر شود.
دکتر آلاله طلوعی دندانپزشک اطفال در تهران با انجام خدمات تخصصی برای کودکان مانند: فلوراید تراپی دندان کودکان، ارتودنسی دندان کودکان و جرم‌گیری و برساژ دندان به آن‌ها در جلوگیری از پوسیدگی دندان، التهاب و عفونت لثه‌ها کمک می‌کند تا علاوه بر مراقبت و سالم نگه‌داشتن دندان‌های شیری از آسیب به جوانه دندان‌های دائمی هم جلوگیری کنند.
اما اگر ژنژیویت (مرحله اولیه بیماری لثه) درمان نشود، می‌تواند به پریودنتیت (شکل شدیدتر بیماری لثه) تبدیل شود. در مرحله دوم یا همان پریودنتیت لثه‌های فرد مبتلا از دندان‌ها جدا می‌شوند و فضای خالی بین دندان‌ها و لثه‌ها ایجاد می‌شود. در این صورت مواد غذایی می‌توانند در این پاکت‌ها وارد شوند و گیر کنند و باعث گسترش عفونت شدید به زیرخط لثه شوند.
گسترش و پاسخ بدن به این عفونت باعث شکسته‌شدن استخوان و ازبین‌رفتن بافت همبند (بافت و استخوان نگه دارنده‌ی دندان‌ها در جای خود) می‌شود. در نتیجه این اتفاقات دندان‌ها لق می‌شوند و در موارد شدید می‌افتند. معمولاً در کودکان بیماری‌های شدید لثه شیوع زیادی ندارد، اما التهاب و تورم ملایم لثه که اصطلاحاً با عنوان ژنژیویت شناخته می‌شود، در آن‌ها خیلی شایع است.
التهاب و تورم لثه چیست؟
یک فرد مبتلا به بیماری لثه: طعم بد یا بوی بد مداوم و طولانی‌مدت دهان دارد، لکه‌های سفید یا پلاک‌های روی لثه‌های او دیده می‌شود و از همه مهم‌تر لثه‌های متورم و قرمز روشن دارد. لثه‌های بیمار به‌راحتی حتی در هنگام مسواک‌زدن یا نخ دندان کشیدن خونریزی می‌کنند.
در حالت عادی لثه‌های سالم از بافت صورتی رنگ، سفت، فیبری و پر از عروق خونی تشکیل شده است. اما در صورت تورم و التهاب ممکن است به رنگ قرمز تیره، به شکل شل یا حجیم و بادکرده دیده شود.
پس تورم لثه یکی از نشانه‌های بیماری لثه است؛ اما این بادکردن یا تورم ممکن است علل دیگری هم به جز عفونت لثه داشته باشد مثلا می تواند یکی علائم دندان درآوردن نوزادان باشد. در ادامه به علل مختلف آن خواهیم پرداخت. اما در همه موارد و با همه علل نشانه‌ای قابل‌توجه و مهم است که نباید به‌سادگی آن را نادیده گرفت.
علل تورم لثه نوزادان و کودکان
همان طور که گفتیم عفونت و ورم لثه در بین همه سنین از نوزادی تا پیری بیماری شایعی است. در ادامه به بررسی علل این بیماری در سنین نوزادی و کودکی خواهیم پرداخت.
-
دندان درآوردن و تورم لثه
دندان درآوردن نوزاد یکی از مهم‌ترین و البته سخت‌ترین مراحل رشد او است که با نشانه‌های مختلفی همراه است و نیازمند مراقبت و توجه بسیار زیاد است. فرایند رویش دندان‌ها در نوزادان از سن 3 تا ۷ ماهگی شروع می‌شود و تا حدود 30 ماهگی او ادامه دارد. این فرایند ممکن است باعث بیماری یا بی‌قراری کودک شود و همین‌طور برای والدین او هم دردسرهایی به همراه داشته باشد.
هنگام رویش دندان ها به دلیل شکاف لثه توسط دندان، لثه‌های نوزاد متورم است و کودک احساس فشار و خارش زیادی در آن‌ها دارد؛ اما بعد از بیرون‌زدن دندان، تورم ناشی از رویش دندان فروکش می‌کند. پیشنهاد ما برای مطالعه بیشتر دررابطه‌با علائم طبیعی دندان درآوردن، مطالعه مقاله 10 علامت شایع دندان درآوردن نوزادان است.
-
بهداشت ضعیف دهان و تورم لثه
علت اصلی بیماری و تورم لثه در کودکان (و بزرگسالان) تجمع مواد غذایی و رشد باکتری‌ها روی سطح دندان‌ها و تشکیل لایه سخت و چسبنده‌ای به نام پلاک است. پلاک‌ها درصورتی‌که بهداشت دهان با مسواک‌زدن و نخ دندان کشیدن کامل پاک نشود، ایجاد می‌شوند.
هنگامی که پلاک‌ها بر روی‌هم جمع شوند به جرم تبدیل می‌شوند، دیگر نمی‌توان آن‌ها را در خانه با یک مسواک معمولی پاک کرد و فقط متخصص دندانپزشکی با کمک ابزارها و روش‌های تخصصی مورد استفاده در مطب مانند جرم‌گیری و برساژ دندان می‌تواند آن را از بین ببرند.
این پلاک‌ها، جرم‌ها و ذرات غذا گیرکرده در لثه باعث تحریک، عفونت و تورم لثه خواهند شد. اگر کودک شما از مسواک‌زدن امتناع می‌کند و نگران ایجاد پلاک و جرم در دهان او هستید، حتماً به مقاله علت مسواک‌نزدن بچه‌ها چیست؟ چرا مسواک نمی‌زنند؟ رجوع کنید تا علت‌های آن را شناسایی کنید.
-
تروما یا ضربه و تورم لثه
تروما (Trauma) به هر نوع ضربه، جراحت، شوک، آسیب و حادثه که بر خارج بدن وارد شده است، گفته می‌شود. در این تعریف کلمه خارج بدن خیلی مهم است؛ چون عوامل درونی، نباید علت ایجاد تروما یا آسیب باشند.
وقتی ضربه ناگهانی به دندان‌های نوزاد وارد می‌شود این ضربه می‌تواند یکی از علل تورم لثه باشد. معمولاً آسیب به لثه‌ها در کودکان به‌وسیله زمین‌خوردن اتفاق می‌افتد. در موارد حاد تروما ممکن است دندان‌های کودک هم دچار آسیب و یا حتی شکستگی شود. برای مطالعه بیشتر در این باره می‌توانید به مقاله شکستن دندان در کودکان و درمان آن رجوع کنید.
-
تنفس دهانی و تورم لثه
در سال 2016 مطالعه ای روی تاثیرات تنفس دهانی بر کودکان انجام شد. در این پژوهش که بیش از 30000 کودک در آن حضور داشتند، عوارض تنفس دهانی مزمن را بر روی تغییر الگوی رشد صورت و همنیطور بروز مشکلات بایت مشخص کرد.
نتیجه این مطالعه مشخص کرد که تنفس دهانی در کودکان با مشکلات دندانی و اسکلتی که به درمان ارتودنسی دندان در کودکان منجر می شود، همراه است و همچنین چون این نوع از تنفس فضای دهان کودک را خشکی می کند، باعث پوسیدگی، التهاب و تورم لثه می شود.
-
رژیم غذایی و تورم لثه
مواد غذایی دارای مقدار زیادی قند و مقدار کمی ویتامین و مواد معدنی هم امکان ابتلای کودک به تورم لثه و پوسیدگی دندان را بالا می‌برد. به همین علت است که بهترین متخصصین دندانپزشکی کودکان همچون خانم دکتر آلاله طلوعی توجه زیادی به اهمیت تغذیه در سلامت دندان کودکان دارند.
علاوه بر اینکه وجود مواد معدنی و ویتامین‌ها برای رشد سالم و توان مبارزه بدن با عفونت‌ها و ترمیم بافت دندان ها و لثه‌ها بسیار مهم هستند، وجود مواد قندی زیاد در تغذیه کودک به دلیل مهیاکردن رشد باکتری‌های پوسیدگی‌زا در دهان، سلامت دندان ها و لثه‌ها را به خطر می‌اندازد.
-
مصرف دارو و تورم لثه
تورم لثه ممکن است به دلیل عوارض جانبی دارویی خاص باشد. داروهای خاص مثل: ضد تشنج‌ها (فنی‌توئین) و سرکوب کننده‌های ایمنی (سیکلوسپورین). در صورت مصرف این داروها و مشاهده تورم لثه حتماً باید به پزشک مراجعه و موضوع را با ایشان در میان بگذارید.
-
ژنتیک و تورم لثه
ژنتیک و به ارث رسیدن مشکلات و بیماری‌ها به طور مستقیم اتفاق نمی‌افتد. بلکه ما زمینه ابتلا به آن‌ها را به ارث می‌بریم و باتوجه‌به این زمینه به ارث برده شده در صورت عدم مراقبت و رعایت بهداشت بیشتر از دیگران به بیماری مبتلا خواهیم شد.
یکی از بیماری‌های ژنتیکی: زمینه ابتلای خانوادگی بیماری پریودنتال است. در صورت وجود این زمینه ژنتیکی در خانواده، کودکان و همین‌طور بزرگسالان بیشتر مستعد ابتلا به بیماری پریودنتال که یکی از نشانه‌های آن التهاب و تورم لثه است، هستند.
-
التهاب لثه هرپس اولیه (Primary Herpetic Gingivostomatitis)
بیماری هرپس اولیه توسط یک نوع عفونت ویروسی به وجود می‌آید. این ویروس باعث ایجاد زخم‌های دردناکی روی لب، لثه، زبان، سقف دهان و سطح داخلی گونه می‌شود. این بیماری ممکن است نوزادان را مبتلا کند؛ اما در کودکان زیر شش سال شایع‌تر است. یکی از نشانه‌های هرپس اولیه، تورم شدید لثه است که گاهی با خونریزی لثه و تب همراه است.
نشانه بیماری و تورم لثه‌ها چیست؟
- ورم و بادکردن لثه
- قرمز یا تیره‌رنگ بودن لثه
- خونریزی لثه هنگام یا بعد از مسواک و نخ دندان‌زدن
- دور شدن (عقب رفتن) لثه از دندان ها
- بوی بد مکرر دهان
- لق شدن و ایجاد فاصله دندان ها از لثه
- چرک بین لثه و دندان
- ازبین‌رفتن و تحلیل بافت لثه
- حساس شدن بیش از حد لثه‌ها
آیا تورم لثه درمان دارد؟
به گفته دکتر آلاله طلوعی بهترین دندانپزشک اطفال در زعفرانیه تهران:
درمان بیماری و ورم لثه در کودکان به عوامل زیادی مانند: سن کودک، وضعیت سلامتی، سوابق پزشکی، شدت و میزان پیشرفت تورم و بیماری بستگی دارد. شما می‌توانید با مراجعه‌های دوره‌ای برای معاینه و چکاپ، از سلامتی دهان، دندان ها و لثه کودکان خود مطمئن شوید و در صورت وجود مشکل در همان مراحل ابتدایی بیماری به درمان آن بپردازید تا از حاد شدن بیماری جلوگیری کنید.
تورم لثه یکی از اولین نشانه‌های بیماری لثه در کودکان است و توجه به آن بسیار حائز اهمیت است. همان‌طور که در بالا هم اشاره شد، ورم لثه علل مختلفی دارد. در صورت مشاهده التهاب و بادکردن لثه باید در ابتدا علت آن مشخص شود و بعد از آن بهترین درمان ممکن توسط پزشک متخصص اتخاذ شود.
تورم لثه اگر به علت دندان درآوردن نوزاد باشد، درمان خاصی ندارد. اما اگر این مشکل شدید و غیرعادی شود حتماً باید به متخصص مراجعه کنید.
اگر تورم و عفونت لثه شدید نباشد، می‌توان با یک تمیزکردن حرفه‌ای در مطب دندانپزشکی کودکان و انجام روتین مراقبت خانگی صحیح از ایجاد دوباره پلاک، جرم و باکتری‌ها خلاص شد و علاوه بر درمان التهاب و تورم لثه، از احتمال متورم شدن دوباره آن‌ها جلوگیری کرد.
در تورم شدیدتر لثه یا بیماری لثه که به پریودنتیت (مرحله دوم و شدیدتر بیماری لثه) تبدیل شده است، دندانپزشک درمان‌هایی مانند: تجویز داروهای آنتی‌بیوتیک و یا جراحی برای ازبین‌بردن عفونت را انجام خواهد داد.
اگر عفونت و بیماری خیلی شدید باشد و کودک نیاز به جراحی داشته باشد، دکتر آلاله طلوعی متخصص دندانپزشکی کودک تحت بیهوشی در تهران از روش‌های دندانپزشکی تحت بیهوشی برای کودک استفاده می‌کند تا کودک هنگام جراحی دردی احساس نکند.
درمان خانگی تورم لثه نوزادان
روش هایی وجود دارد که می توانید تا زمان مراجعه و معاینه کودک خود توسط دندانپزشک با استفاده از آن ها به طور موقتی تورم لثه ها ناشی از دندان درآوردن نوزاد را کاهش دهید و یا از تشدید آن جلوگیری کنید. این روش ها شامل:
- رعایت بهداشت و مراقبت صحیح دهان و دندان
- تمیز و پاک‌کردن لثه‌های نوزاد و کودک با گاز پانسمان استریل
- مسواک‌زدن و نخ دندان کشیدن دندان‌های بیرون‌آمده
- مسواک را با آب مرطوب و استفاده کنید و در مورد خمیردندان حتماً با دندانپزشک کودک خود مشورت کنید
- گازگرفتن دندان‌گیر (نیش کش)، حلقه‌های دندانی و پستانک سرد در کاهش تورم تأثیرگذار است.
- جلوگیری از تحریک و تورم لثه با مصرف غذاهای سرد و غیر اسیدی (منع مصرف: نمک؛ گوجه‌فرنگی و آبمیوه‌های اسیدی)
- خودداری از استفاده از هر نوع ژل بی‌حسی، ژل موضعی لیدوکائین و یا هر نوع کاهش‌دهنده دردی بدون تجویز پزشک متخصص
سخن آخر
در این مقاله به طور مفصل به علل و درمان تورم لثه در نوزادان پرداخته شد. بافت نرم بالای دندان‌ها که در دهان قرار دارد لثه نامیده می‌شود. این بافت نرم یا همان لثه گاهی ممکن است دچار آسیب شود و در نتیجه متورم شود. متورم شدن یا بادکردن لثه در همه سنین اتفاق می‌افتد؛ اما در نوزادان و کودکان بیشتر دیده می‌شود. عوامل مختلفی مانند: تروما، دندان درآوردن، مصرف دارو می‌تواند باعث ایجاد تورم لثه در نوزادان شود که به طور کامل در این مقاله به آن‌ها پرداخته شد.
در صورت مشاهده ورم و حالت‌های غیرعادی در لثه نوزاد خود و برای تشخیص جدی بودن یا نبودن این مشکل باید حتماً دراسرع‌وقت به دندانپزشک متخصص اطفال مراجعه کنید تا کودک عزیزتان را از خطرات احتمالی که در کمین سلامتی لثه‌ها و دندان‌های او است، دورنگه دارید.
پیشنهاد ما به شما برای یک دکتر دندانپزشک کودک خوب خانم در تهران، دکتر آلاله طلوعی است. کلینیک ایشان دارای به‌روزترین تجهیزات و دستگاه‌ها و محیط مخصوص برای انجام اقدامات مربوط به دندانپزشکی کودکان است. برای دریافت نوبت و مراجعه حضوری به راه‌های ارتباطی موجود در صفحه تماس با ما سایت ایشان مراجعه کنید.
